صدانت مقاله «خدا همچون کنشگری اخلاقی (۱)» نوشتهی ابوالقاسم فنائی این مقاله بخش نخست از پژوهشی مفصل دربارهیِ سرشت کنشگری خداوند را گزارش میکند. دو پرسش اصلی این پژوهش اینهاست: (۱) آیا خدا کنشگری اخلاقی است؟ (۲) اگر آری، آیا اخلاق الاهی همان اخلاق انسانی است یا اخلاق الاهی کلاً یا بعضاً با اخلاق انسانی تفاوت دارد؟ در رابطه با پرسش نخست، نویسنده به بررسی سه نظریهیِ رقیب زیر میپردازد: «خدا همچون کنشگری خودکامه»، «خدا همچون کنشگری مصلحتاندیش» و «خدا همچون کنشگری اخلاقی». در این پژوهش به سود ایدهیِ خدا همچون کنشگری اخلاقی، و علیه دو تلقی دیگر از سرشت کنشگریِ خداوند، استدلال خواهد شد. در رابطه با پرسش دوم، نویسنده از این نظریه دفاع میکند که اخلاق الاهی و اخلاق انسانی از حیث «محتوای هنجاری» هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند، هرچند از سایر جهات با یکدیگر تفاوتهای چشمگیری دارند. بخش نخست این پژوهش که در این مقاله ارائه میشود پس از طرح کلیات و مباحث مقدماتی، به نظریهیِ «خدا همچون کنشگری خودکامه» میپردازد و برخی از استدلالهایی را بررسی و نقد میکند که به سود این تلقی از سرشت خداوند اقامه شده یا میتوان اقامه کرد. بخشهای دوم و سوم این پژوهش که در قالب مقالاتی دیگر در شمارههای آیندهیِ همین مجله انتشار خواهد یافت به شرح و بسط دو تلقی دیگر از سرشت خداوند میپردازد. . . This article reports the first part of extensive research on the nature of God’s agency. The two main questions of this research are: (۱) Is God a moral agent? (۲) If so, is divine morality the same as human morality or does it differ from human morality, either wholly or , ...ادامه مطلب
صدانت حکومت مطلوب در نگاه محسن برهانی، ابوالقاسم فنائی و محمدامیر قدوسی تصویر نهایی شما از “حکومت مطلوب” چیست؟ این پرسشی است که محسن برهانی، ابوالقاسم فنائی و محمدامیر قدوسی در این ویدئو به آن پاسخ دادهاند. محسن برهانی معتقد است که قانونگذاری بدون توجه به بافتار فرهنگی و اعتقادی هر جامعه پروژهای نافرجام است. وی تحقق دولت بیطرف را امری ناشدنی میداند؛ چرا که هر نوع تقنین در هر جامعه، متأثر از بافتار آن جامعه است. تقنین در ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و از اینرو در حکومت مطلوب میبایست در جایی در میانه شرعگرایان و عقلگرایان به نقطه تعادل رسید. این نقطه تعادل، همانجایی است که در آن گرچه هیچیک از طرفین به همه مطلوبهای خود نخواهند رسید، بیشترین مطلوبهای ممکن الوقوع هر یک از آنها برآورده خواهد شد. اینجاست که از نظر وی، باید به ظرفیتهای فقه در برآوردن دغدغههای حقوق بشری و تامین رضایت مردم، نگاهی دوباره انداخت و نمیتوان فقه را از حیات اجتماعی حذف کرد. ابوالقاسم فنائی معتقد است که شیوههای کنونی استنباط فقهی در جهان اسلام، خلاف سیره عقلاست. از نظر او استنباط حکم فقهی آنگاه از شیوه درستی پیروی کردهاست که محصول توزین ظنون نقلی و عقلی بودهباشد. از نظر او اگر احکام فقهی، به ویژه احکام اجتماعی و سیاسی آن، با توجه به زمان و مکان و با توجه به داده های علوم انسانی و تجربی مدرن، استنباط شوند، میتوانند شرعی بودن دولت بیطرف را تایید کنند. به باور ابوالقاسم فنائی، راهکار نهایی حل مشکلات جامعه ایران، تن دادن به دین در چارچوب اخلاق و به بیان دیگر فقه اخلاقی است. محمدامیر قدوسی معتقد است که قوانین مُجری در جامعه سیاسی، می بایست محصول عقل عمومی، و در چارچوب حقوق بشر, ...ادامه مطلب
صدانت نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دینشناسی اثر ابوالقاسم فنائی «اخلاق دین شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت شناسانه فقه»، کتابی است به قلم ابوالقاسم فنائی که نشر نگاه معاصر در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی آن را در ۵۷۸ صفحه منتشر کرده است. این کتاب در یک بیان کوتاه ادعانامهای است مدلّل، اندیشیده، متواضعانه و در عین حال با اعتماد به نفس کامل، علیه سنت اجتهاد فقهی رایج در حوزههای علمیه جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع. نویسنده اندوختههای فراوانی از دو سنت تعلیمی حوزوی و دانشگاهی در آستین دارد و علاوه بر سابقه طولانی آموزش و پژوهش در حوزه علمیه قم، به برکت بهرهمند شدن از فرصت اعزام به انگلستان از سوی یکی از موسسات مهم حوزوی قم برای ادامه تحصیل در حوزه فلسفه اخلاق، هر دو فضای دانشگاههای علوم انسانی ایران و انگلستان را تجربه کرده است، لذا میکوشد تا نمونه درخشانی از یک نقد سنجیده درباره اخلاق اجتهاد را به پیشگاه جامعه علمی تقدیم کند. کتابی که به جرئت میتوان گفت واژه به واژه آن با دقت فراوان عبارت پردازی شده است و به روشنی پیداست که چکیده و دستاورد سالها تامل نویسنده فرزانه آن به ویژه در حوزه معرفت شناسی اخلاقی و فقهی است… . . دریافت فایل PDF این نوشتار منبع: فصلنامه حیات معنوی ـ شماره ۱۴ ـ زمستان ۱۴۰۱ . . نوشتار محمدامیر قدوسی: مروری بر کتاب اخلاق دینشناسی اثر ابوالقاسم فنائی رضا ایرانمنش , ...ادامه مطلب
صدانت مقاله ابوالقاسم فنائی با عنوان «در باب اسلام، مسلمانی، و روشنفکری دینی» در باب اسلام، مسلمانی، و روشنفکری دینی ابوالقاسم فنائی به نظر میرسد در بحثی که اخیراً دربارهیِ نظریههای جدید برخی از روشنفکران دینی مطرح شده چهار پرسش زیر با یکدیگر خلط میشوند: چه کسی مسلمان است و چه کسی مسلمان نیست؟ چه کسی روشنفکر دینی است و چه کسی روشنفکر دینی نیست؟ چه چیزی را میتوان به اسلام نسبت داد؟ یا اسلام چیست؟ چه کسی حق دارد چیزی را به اسلام نسبت دهد؟ من بدون اینکه از اشخاص نام ببرم، میکوشم در این رابطه نکاتی را مطرح کنم و امیدوارم این نکات به برطرف شدن برخی از ابهامات کمک کند. چه کسی مسلمان است و چه کسی مسلمان نیست؟ موضوع بحثِ کسانی که در این زمینه انتقادهایی را به نظریههای جدید برخی از روشنفکران دینی وارد کردهاند پرسش سوم و چهارم و تا حدی پرسش دوم است، نه پرسش نخست. تا آنجا که من میدانم منتقدان ادعا نکردهاند که این روشنفکران مسلمان نیستند. بلکه بر عکس بر مسلمان بودن آنان تأکید و تصریح کردهاند؛ و بعضاً در قالب این تعبیر که «مسلمان کسی است که بگوید من مسلمانم»، معیار خود را دربارهیِ اینکه چه کسی مسلمان است نیز بهدست دادهاند. بعلاوه، حتی در مقام توصیف این روشنفکران به تجدیدنظر طلبْ همواره از تعبیراتی همچون «مسلمانانِ تجدیدنظر طلب» استفاده کردهاند که نشاندهندهیِ این است که مسلمان بودنِ آنان را مفروض و مفروغ عنه گرفتهاند. بنابراین، محل نزاع در اینجا این نیست که چه کسی مسلمان است و چه کسی مسلمان نیست یا چه کسی از اسلام خارج شده است. روشن است که نقد یک نظریه و اعلام ناسازگار بودن آن با اسلام به هیچ وجه به معنای تکفیر صاحب آن نظریه نیست. ادعای ناسازگاری یک نظریه با اسلام غیر از , ...ادامه مطلب