روش جعبه لایتنر برای مرور مباحث توصیفی

 یکی از مشکلات بزرگ و رایج دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور، فراموشی مطالب درسی قبل از شب امتحان و یا در جلسه امتحان است. به خاطر سپردن یا حفظ کردن یک توانایی ذاتی است و مغز ما گنجایش زیادی برای حفظ کردن مطالب دارد. حتی راه و روش‌هایی نیز برای تقویت این قدرت خدادادی وجود دارد. اما واقعیت این است هرچقدر هم حافظه‌ای قوی داشته باشیم باز هم طبق منحنی فراموشی، با گذشت زمان توانایی ما در به خاطر آوردن مطالب جدید کم می‌شود. تکرار کردن یک روش قدیمی و مفیدی است که برای جلوگیری از فراموشی مطلب توصیه می‌شود و طبق این روش، هر چه تکرار کردن بیشتر باشد، میزان یادگیری بیشتر است. اما تکرار کردن به تنهایی نمی‌تواند ما را به نتیجۀ دلخواهمان برساند. یکی از روش‌های کارآمد انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت استفاده از روش جعبه لایتنر است. در واقع جعبه لایتنر از ۵ خانه تشکیل می‌شود که هر یک از این خانه‌ها ظرفیت مشخصی دارند و برای مرور هدفمند مطالب استفاده می‌شوند. اگر شما هم جز افرادی هستید که از فراموش کردن مطالب آموخته‌شده به خسته شده‌اید و تمایل دارید با روش جعبه لایتنر بیشتر آشنا شوید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

روش اصلی لایتنر براساس کارت‌های فیزیکی یا همان فلش کارت است که مطالب درسی در دو طرف آن نوشته می‌شوند. این فلش کارت‌ها بسته به زمان مرورشان، در جعبه‌ای 5 قسمتی به نام جعبه لایتنر قرار می‌گیرند.

 

روش جعبه لایتنر چیست؟

برخی از داوطلبان کنکور با اینکه مطالعۀ بسیار زیادی دارند و ساعات زیادی از روز را به مطالعه و تست اختصاص می‌دهند، باز هم از عملکرد خود راضی نیستند. چون وقتی بعد از چند وقت که به سراغ مطالب می‌روند و یا اینکه در آزمون شرکت می‌کنند، تمام یا بخشی از مطالب را به یاد نمی‌آورند. این دانش‌آموزان در صحبت با مشاور تحصیلی خود از فراموشی مطالب شکایت می‌کنند و دنبال راه‌کاری برای رهایی از این از مشکل هستند. روش‌هایی مثل خلاصه‌برداری، کدگذاری، تست‌زنی و... از جمله مهم‌ترین راه‌کارهایی هستند که مشاوران آن‌ها را پیشنهاد می‌دهند. مهم‌ترین راه برای جلوگیری از فراموشی مطالب کنکور مرور و تکرار آن‌هاست. مرور کردن، به معنای دوباره چندباره خواندن مطالب مطالعه شده نیست؛ چون این کار بسیار وقت‌گیر است و انرژی زیادی از داوطلب می‌گیرد. بنابراین مرور کردن اصول خودش را دارد. یکی از روش‌های اصولی و هدفمند مرور مطالب روش جعبه لایتنر است.

روش یادگیری به روش جعبه لایتنر یک روش کاملاً علمی برای مرور مطالب است که براساس پایه‌های علمی و بر اساس نمودار فراموشی (هرمان ابینگهاوس) تعریف شده است. هدف این روش به‌صورت تکرار و تمرین در فاصله‌های زمانی مناسب است. در این روش به جای اینکه هر مطلب در یک زمان مرور شود، فاصله مرور مطالب به‌تدریج افزایش می‌یابد و این باعث می‌شود که آن مطلب از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت منتقل شود. جعبه یادگیری لایتنر، مراحل یادگیری را طوری تنظیم می‌کند تا با کمترین و مناسب‌ترین تکرار در قسمت اوج منحنی فراموشی، مطالب وارد حافظه بلندمدت شوند. بهترین زمان‌بندی تکرار یک مطلب در این روش روز اول، دو روز بعد، چهار روز بعد، هشت روز بعد و پانزده روز بعد از مطالعه اولیه است.

روش اصلی لایتنر براساس کارت‌های فیزیکی یا همان فلش کارت است که مطالب درسی در دو طرف آن نوشته می‌شوند. این فلش کارت‌ها بسته به زمان مرورشان، در جعبه‌ای 5 قسمتی به نام جعبه لایتنر قرار می‌گیرند. گذشته برای استفاده از این روش از جعبه‌های مقوایی به نام جعبه لایتنر استفاده می‌شد اما با پیشرفت تکنولوژی نرم افزارهای شبیه‌ساز جعبه لایتنر برای کامپیوتر و موبایل نیز وارد بازار شده‌اند. از مهم‌ترین مزایای روش جعبه لایتنر می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• انتقال مطالب به حافظه بلندمدت
• مرور حجم زیادی از مطالب در زمان کم
• درک عمیق مطالب
• طبقه‌بندی مطالب به شیوه آسان
• سرگرم‌کننده بودن و جلوگیری از خستگی

بیشتر بخوانید: معرفی تکنیک دو خودکار در تست زنی

جعبه لایتنر کجا کاربرد دارد؟

شاید بیشتر ما استفاده از روش جعبه لایتنر برای یادگیری لغات انگلیسی را شنیده باشیم؛ اما باید گفت که کاربرد این روش فقط محدود به درس زبان انگلیسی نیست و از روش جعبه لایتنر می‌توان برای مطالعه و مرور درس‌های حفظی و حتی مطالب توصیفی استفاده کرد. در ادامه به تعدادی از کاربردهای جعبه لایتنر اشاره می‌کنیم:

مطالعه لغات زبان انگلیسی یا لغات عربی: جعبه‌ لایتنر شما به ما کمک می‌کند که یک لغت را چندین بار خوانده و از خود سؤال کنید و در صورت یاد نگرفتن دوباره همان مرحلۀ یادگیری را از ابتدا آغاز کرده و تا زمانی که به طور واقعی از یادگیری آن مطمئن نشده‌ایم به این مرحلۀ یادگیری و خواندن ادامه دهیم. با این کار لغت به صورت کامل یاد می‌گیریم. حتی می‌توانیم برای شرکت در امتحان‌های كلاسی درس زبان علاوه بر حل كردن نمونه سؤالات زبان،‌ گرامر و واژگان را به کمک این روش مرور کنیم.

مرور دروس تخصصی رشته انسانی: بیشتر درس‌های رشته انسانی  مانند تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، تاریخ ادبیات و فلسفه حفظی هستند. کتب این دروس مملو از نکات ریز و درشت است که صرفا نیاز به حفظ کردن دارد. برای مطالعه مباحث حفظی هم مرور کردن بسیار مهم است تا مطالب از حافظه کوتاه‌مدت دانش‌آموز به حافظه بلندمدت منتقل شود؛ بنابراین استفاده از روش لایتنر برای مطالعه این دروس بسیار مفید است. برای این کار می‌توان مباحث کتاب را به صورت پرسش‌و‌پاسخ و یا به صورت نکات کوتاه یادداشت کرد.

حفظ کردن فرمول‌های زیست‌شناسی، شیمی و فیزیک: دروس شیمی و فیزیک پر از فرمول‌های مختلفی هستند که باید حفظ شوند. با کمک جعبه لایتنر می‌توان این حجم زیاد از فرمول‌ها به خاطر سپرد.

مرور تست‌های مهم و نکات آزمون‌های آزمایشی: گاهی در حل تست‌های آموزشی و آزمون‌های آزمایشی نکات مهمی را می‌بینیم که باید آن‌ها را حفظ کنیم. یکی از بهترین روش‌های مرور مطالب این چنینی، استفاده از فلش کارت‌های جعبه لایتنر است. برای این صورت سؤال را یک ‌طرف و جواب کلیدی را در سمت دیگر فلش کارت می‌نویسیم.

روش استفاده از جعبه لایتنر چیست؟

در این بخش از مقاله روش استفاده از جعبه لایتنر را به تفکیک روز آموزش می‌دهیم:

روز اول

جعبه و تعدادی از فلش کارت‌ها را تهیه می‌کنیم. برای درست کردن جعبه می‌توانیم از وسایل مختلفی استفاده کنیم و یا اینکه از جعبه لایتنرهای آماده در بازار استفاده می‌کنیم.

تعدادی از فلش کارت‌ها را تهیه می‌کنیم و پس از اینکه هر دو روی برگه را یکی دو بار مرور کردیم، برگه‌ها را در خانه اول جعبه قرار می‌دهیم.

روز دوم

ابتدا فلش کارت‌هایی را که دیروز تهیه کرده بودیم را برداشته و آن‌ها مرور می‌کنیم. آن‌هایی را که بلد نبودیم، مجدداً در خانه اول قرار داده و آن‌هایی را که بلد بودیم، در خانه دوم جعبه قرار می‌دهیم. بهتر است پشت این برگه‌های خانه دوم، یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار دهید تا با بقیه برگه متمایز شوند. در آخر نیز فلش کارت‌هایی که روز دوم آماده کرده بودیم، در خانه اول جعبه می‌گذاریم.

روز سوم

با مرور فلش کارت‌های خانه اول شروع می‌کنیم؛ یعنی پس از مرور مطالب فلش کارت اگر جواب را می‌دانستیم یا اینکه مطلب کاملاً یادمان بود، کارت را داخل جعبه دوم می‌گذاریم. پشت این سری از کارت‌ها هم کاغذ رنگی قرار می‌دهیم تا با کارت‌های روز گذشته مخلوط نشود. اگر هم مطالب را به یاد نداشتیم، کارت را در خانه اول قرار می‌دهیم.

روز چهارم

به سراغ فلش کارت‌های خانه دوم می‌رویم. برگه‌های جلوی کاغذ رنگی را برداشته و مرور می‌کنیم. اگر مطالب را به خاطر داشتیم، فلش کارت‌ها را خانه سوم قرار می‌دهیم و با کاغذ رنگی محدوده آن را مشخص می‌کنیم. اگر هم مطالب را به فراموشی سپرده بودیم، فلش کارت را در خانه اول می‌گذاریم. یادمان باشد که برگه‌های باقی‌مانده در خانه دوم را جلوتر ببریم و کاغذ رنگی را در پشت این برگه‌ها قرار دهیم. حال به خانه اول می‌رویم و فلش کارت‌های آن را مرور می‌کنیم و آن‌هایی را که بلد بویم در خانه دوم و پشت کاغذ رنگی قرار می‌گذاریم. سایر فلش کارت‌ها را نیز در خانه اول قرار می‌دهیم.

روز پنجم

خانه سوم برای چهار گروه برگه در نظر گرفته شده و باید چهار روز صبر کنیم تا این قسمت تکمیل شود. البته هر روز پس از ورود برگه‌ها از خانه دوم به خانه سوم پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی می‌گذاریم تا قسمت سوم هم به‌تدریج و پس از چهار روز تکمیل شود. خانه چهارم جای هشت گروه برگه را دارد و هشت روز پس از ورود اولین برگه‌ها پر خواهد شد. خانه پنجم جای پانزده گروه برگه را دارد و 16 روز پس از ورود اولین برگه‌ها، این قسمت تکمیل می‌شود؛ یعنی اگر وقفه‌ای در کار ایجاد نشود، طی 30 روز همه مطالب را مرور می‌کنیم. پس از 30 روز به تدریج برگه‌ها از داخل جعبه خارج می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: تکنیک زمان‌های نقصانی در تست زنی

نکات استفاده بهینه از جعبه لایتنر

• هر موضوع یادگرفتنی را روی یک فلش کارت بنویسید. دقت کنید که روی هر فیش تنها یک موضوع یادگرفتنی نوشته شود؛ مثلاً لغت را در یک روی کاغذ و معنی و مترادف آن را در روی دیگر برگه بنویسید.
• از این روش برای یادگیری مطالب حفظی و فرار استفاده کنید.
• برای شکست نخوردن در پیوستگی، از تعداد فلش کارت معقول استفاده کنید. اگر حجم فیش‌های شما زیاد باشد، ممکن است این روند خسته‌کننده شود.
• سعی کنید جعبه را در مکان‌هایی که در موقع استراحت از آن استفاده می‌کنید، (مانند: میز مطالعه، پیشخوان آشپزخانه و...) قرار دهید و روزانه بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به صورت بازی از آن استفاده کنید.
• نرم‌افزارهای جعبه لایتنر دارای مزایا و معایب مخصوص خودشان هستند؛ مثلاً خطر بیرون ریختن کارت‌ها و جابجا و قاطی شدن آن‌ها وجود ندارد و خود نرم‌افزار همه کارها را برای شما انجام می‌دهد؛ اما ممکن است باعث حواس‌پرتی نیز بشود.

بیشتر بدانید: راه‌های افزایش تمرکز در تست‌زنی 

جمع‌بندی

در این مقاله با روش جعبه لایتنر آشنا شدیم. همان‌طور که گفتیم استفاده از این روش مزایای زیادی دارد و یکی از رازهای موفقیت در این شیوه، رعایت توالی و پیوستگی در آن است. اگر همه روزه از این روش استفاده کنید و آن را به یک عادت تبدیل کنید، متوجه اثرات فوق‌العاده آن خواهید شد.